Phát triển du lịch thông minh (phần 1): Tiếp cận từ các địa phương ở Việt Nam

Thuật ngữ “du lịch thông minh” mới xuất hiện ở Việt Nam trong khoảng vài năm trở lại đây nhưng đã có những tác động nhất định tới các hoạt động của ngành du lịch. Các địa phương của Việt Nam đã và đang triển khai nhiều hoạt động tích cực nhằm tiếp cận và từng bước thích ứng với xu thế du lịch mới này. Bên cạnh những thành tựu đã đạt được vẫn còn rất nhiều vấn đề đặt ra, đòi hỏi các địa phương cần có sự nhìn nhận đúng đắn để có giải pháp đồng bộ cho phát triển du lịch thông minh.

1. Những điểm nhấn mang tính đột phá

Du lịch thông minh mới chớm nở tại Việt Nam, vì thế nó vẫn còn là một lĩnh vực khá mới mẻ. Để hiểu và nắm bắt được xu thế phát triển cũng như có những giải pháp ứng dụng KH&CN nhằm phát triển du lịch thông minh, cơ quan quản lý du lịch các cấp tại Việt Nam đã phối hợp với các cơ quan, tổ chức, đơn vị trong và ngoài nước tổ chức các hội thảo, hội nghị, tọa đàm xoay quanh chủ đề này. Chỉ trong một vài năm trở lại đây, rất nhiều hội nghị, hội thảo chuyên đề đã được tổ chức với quy mô cả nước và cấp tỉnh. Đơn cử như: hội thảo “Ngày hội du lịch trực tuyến” (TP.Hồ Chí Minh, 5/7/2017); hội thảo “Du lịch thông minh: Cơ hội và thách thức đối với du lịch Việt Nam” (Hà Nội, 6/10/2017); hội trợ du lịch quốc tế Việt Nam 2018 (VITM), chủ đề “Du lịch trực tuyến” (Hà Nội, ngày 29/3-01/4/2018); hội thảo “Ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động du lịch của tỉnh Quảng Bình” (Quảng Bình, 31/5/2013); hội nghị “Ứng dụng công nghệ thông tin trong ngành du lịch” (Hưng Yên, 22/5/2018). Tiếp cận du lịch thông minh từ các hội nghị, hội thảo là hết sức cần thiết và có ý nghĩa quan trọng để các địa phương của Việt Nam hiểu được bản chất, nắm bắt được những vấn đề đặt ra cho quá trình phát triển du lịch thông minh.

Hội thảo Du lịch thông minh tại Hà Nội, năm 2017

Trong thời đại công nghệ số 4.0, việc hỗ trợ cung cấp thông tin du lịch có ý nghĩa quan trọng không chỉ đối với công tác quảng bá hình ảnh du lịch của địa phương mà còn có ý nghĩa quan trọng đối với khách du lịch, doanh nghiệp và cộng đồng. Hình thức cung cấp thông tin du lịch phổ biến nhất hiện nay là thông qua các hệ thống website, cổng thông tin, trang thông tin điện tử, báo điện tử. Hiện nay, 100% địa phương (các tỉnh, thành phố) của Việt Nam đã có website du lịch. Hệ thống website du lịch tại các địa phương chủ yếu được chia thành 3 nhóm: nhóm website quản lý nhà nước về du lịch, nhóm website kinh doanh du lịch  và nhóm website thông tin du lịch. Sự thiết kế, vận hành các nhóm website trên tại các địa phương cơ bản đã đáp ứng được nhu cầu thông tin đa dạng của khách du lịch và nhu cầu quảng bá du lịch của địa phương trên môi trường internet. Phát triển hệ thống website du lịch tại các địa phương là một trong những nhiệm vụ quan trọng để xây dựng và phát triển du lịch thông minh bởi nó là môi trường giao tiếp chủ yếu giữa nhà quản lý - doanh nghiệp - khách du lịch và giữa khách du lịch với các điểm đến trong bối cảnh công nghệ số. Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ hiện đại có thể cho phép các nhà lập trình thiết kế, tích hợp nhiều tính năng, tiện ích đa dạng trên nền tảng web hỗ trợ các hoạt động du lịch như: bản đồ du lịch điện tử, chức năng booking online, thanh toán trực tuyến, tư vấn trực tuyến, chăm sóc khách hàng trực tuyến, các chức năng quy đổi tiền tệ, dự báo thời tiết,… thậm chí có thể tạo ra sự tương tác trực tiếp của khách du lịch như góp ý, phản ánh, bình luận về các sự kiện du lịch.

Để hỗ trợ hoạt động du lịch của du khách, các địa phương của Việt Nam trong những năm qua đã nghiên cứu, sản xuất và đưa vào sử dụng nhiều phần mềm, tiện ích thông minh. Trong đó, nổi bật nhất vẫn là các tỉnh, thành phố lớn như Hà Nội, Đà Nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh. Hà Nội trong năm 2018 đã đưa vào sử dụng 2 phần mềm tiện ích thông minh hỗ trợ du khách gồm hệ thống thuyết minh tự động tại di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám và phần mềm hướng dẫn tham quan Hoàng Thành Thăng Long. Một số tiện ích về bản đồ, tìm đường, trạm bus, travel guide khác cũng đã được các cá nhân, tổ chức nghiên cứu, sản xuất và đưa vào sử dụng từ lâu. Các phần mềm, tiện ích này được cài đặt trên các thiết bị thông minh cầm tay (điện thoại, máy tính bảng, PDA) rất thuận tiện và dễ sử dụng đối với du khách. Hà Nội đang hoàn thiện việc xây dựng phần mềm quản lý dữ liệu dùng chung cho ngành du lịch. Hiện tại, cổng thông tin điện tử du lịch Hà Nội (www.myhanoi.vn) đã hoàn thành giao diện, hệ thống, tính năng chuẩn bị đưa vào sử dụng nhằm góp phần hỗ trợ các hoạt động du lịch của Hà Nội. Thành phố Hồ Chí Minh cũng đang tích cực đẩy mạnh ứng dụng CNTT-TT với ngành du lịch nhằm hướng tới mục tiêu đưa thành phố trở thành đô thị du lịch thông minh. Năm 2017, thành phố đưa vào sử dụng một số trạn thông tin du lịch thông minh (được trang bị máy tính, bảng điện tử cảm ứng và nhân viên tư vấn) nhằm hỗ trợ du khách tìm kiếm thông tin du lịch. Đầu năm 2018, Sở du lịch thành phố phối hợp với tập đoàn VNPT xây dựng và đưa vào sử dụng phần mềm du lịch thông minh “Vibrant Ho Chi Minh city”, một số phần mềm tiện ích khác do các cá nhân, tổ chức xây dựng như “Sai Gon Bus”, “Ho Chi Minh City Travel Guide”, “Ho Chi Minh City Guide and Map” cũng đã được sử dụng trước đó. Du khách đến thành phố Hồ Chí Minh có thể lựa chọn sử dụng một trong các phần mềm này để hỗ trợ cho các hoạt động du lịch của mình một cách thuận tiện. Đà Nẵng cũng là một trong những địa phương đi đầu trong việc triển khai ứng dụng CNTT-TT với ngành du lịch, phát triển mô hình du lịch thông minh. Ngoài việc thường xuyên sử dụng các phương pháp marketing điện tử để quảng bá du lịch (qua internet, tin nhắn điện thoại,…), Đà Nẵng rất quan tâm xây dựng các hệ thống phần mềm, tiện ích hỗ trợ du khách như “Da Nang Tourism”, “inDaNang”, “ Go! Đà Nẵng”, “Da Nang Bus”. Đặc biệt, đầu năm 2018 Đà Nẵng đưa vào sử dụng ứng dụng Chatbot “Da Nang Fantasticity”, đây là công nghệ được sử dụng đầu tiên tại Việt Nam và Đông Nam Á (cùng với Singapore). Chatbot được tích hợp ngay trên nền tảng mạng xã hội được sử dụng nhiều nhất tại Việt Nam là Facebook và tương thích được với các điện thoại di động thông minh sử dụng hệ điều hành Android, IOS… có kết nối Internet (Wifi, 3G, 4G). Ngoài ra, một số địa phương khác như Hải Phòng, Quảng Ninh, Ninh Bình, Hưng Yên, Thanh Hóa, Quảng Bình, Cần Thơ,… cũng đang phối hợp tích cực với các tập đoàn viễn thông VNPT, FPT, Viettel để triển khai những dự án du lịch thông minh, sản xuất các phần mềm, tiện ích thông minh cho ngành du lịch của tỉnh.

Ứng dụng Chatbot du lịch thông minh - Thành phố Đà Nẵng

Để phát triển du lịch thông minh, cần thiết phải phát triển và hoàn thiện hạ tầng mạng bởi đây là điều kiện quan trọng để triển khai các hoạt động du lịch online. Nhận thức được điều này, nhiều địa phương trong cả nước đã và đang triển khai lắp đặt các trạm phát wifi miễn phí. Tại Hà Nội, nhiều điểm trên địa bàn thuộc các quận trung tâm đã được lắp đặt trạm phát wifi miễn phí như khu vực quanh bờ hồ Hoàn Kiếm, các khu phố cổ, đường hoa, chợ hoa, công viên, bến xe, tuyến buýt,… Một số điểm du lịch của Hà Nội cũng đang được triển khai lắp đặt gồm: Bát Tràng, Vạn Phúc, Hoàng Thành Thăng Long, Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Tại thành phố Hồ Chí Minh, hơn 100 điểm phát wifi miễn phí đã được triển khai cho ba khu vực bệnh viện, trường học, điểm công cộng tại các quận trung tâm và gần 1000 điểm phát wifi miễn phí tại các khu công nghiệp, khu chế xuất trên địa bàn thành phố. 

Phủ sóng wifi miễn phí tại các thành phố lớn

Đà Nẵng là một trong những địa phương đi đầu trong cả nước về chủ trương phủ sóng wifi miễn phí phục vụ khách du lịch và cộng đồng. Từ năm 2012, Đà Nẵng đã đầu tư gần 2 triệu USD cho dự án phủ sóng wifi. Đến nay, trên địa bàn thành phố đã có tới gần 500 trạm phát trên tất cả các tuyến đường phố chính, các điểm du lịch dọc bờ biển, các điểm du lịch dọc bờ sông Hàn, các trung tâm mua sắm, trung tâm hành chính, các điểm du lịch và các điểm công cộng khác. Ngoài ra, rất nhiều địa phương khác trong cả nước cũng đã và đang tích cực triển khai phủ sóng wifi miễn phí như: Quảng Ninh, Hải Phòng, Huế, Quảng Bình, Đà Lạt, Cần Thơ,… 

2. Một số tồn tại, hạn chế

Ứng dụng công nghệ hiện đại với ngành du lịch và phát triển du lịch thông minh đang là chủ trương lớn của Đảng và Chính phủ. Điều này đã được khẳng định trong nhiều văn bản pháp quy của Việt Nam như: Nghị quyết Trung ương số 08-NQ/TW ngày 16/01/2017 của Bộ Chính trị về Phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn,  Luật Du lịch năm 2017, Chỉ thị số 16/2017/CT-TTg ngày 04/5/2017 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường năng lực tiếp cận cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư,… Trong thời gian qua, mặc dù các địa phương của Việt Nam đã rất nỗ lực trong việc triển khai các giải pháp phát triển du lịch theo hướng thông minh, tuy nhiên vẫn còn tồn tại rất nhiều bất cập, hạn chế. Trong đó, một số hạn chế lớn nhất phải kể đến bao gồm:

- Một là, tồn tại trong nhận thức: Hầu hết các địa phương của Việt Nam vẫn đang trong tình trạng loay hoay với du lịch thông minh, chưa nắm rõ được mô hình của nó là gì, chưa hiểu hết được bản chất của nó. Thậm chí, cách hiểu về du lịch thông minh của mỗi địa phương còn có sự khác biệt, thiếu tính nhất quán. Nguyên nhân của vấn đề này do du lịch thông minh đang là xu thế mới, chưa hình thành và chưa có tiền lệ ở Việt Nam, chưa có địa phương nào xây dựng thành công du lịch thông minh để làm bài học kinh nghiệm cho các địa phương khác.

- Hai là, tồn tại trong hành động: Nhiều địa phương đã và đang triển khai các giải pháp phát triển du lịch thông minh nhưng các hoạt động này diễn ra lẻ tẻ, manh mún, thiếu tính đồng bộ, chưa có những giải pháp căn cơ, chưa có quy hoạch, kế hoạch, chiến lược cụ thể. Đa số các hoạt động đầu tư phát triển du lịch thông minh còn mang tính kinh nghiệm, bộc phát, dẫn đến đầu tư thiếu trọng điểm, hiệu quả mang lại chưa cao. Nguyên nhân của vấn đề này, một phần do thiếu các cơ sở khoa học để làm căn cứ tham chiếu cho hành động, một phần do thực tế tình hình phát triển du lịch ở mỗi địa phương khác nhau nên phải thực hiện các giải pháp du lịch thông minh uốn theo thế mạnh du lịch của địa phương mình.

- Ba là, tồn tại trong công tác chuẩn bị: Phát triển du lịch thông minh có thể coi là “cuộc cách mạng trong ngành du lịch”, muốn thành công phải có sự chuẩn bị các điều kiện cần và đủ cho nó. Tuy nhiên, đa số các địa phương của Việt Nam khi triển khai du lịch thông minh đều tập trung đánh thẳng vào giải pháp can thiệp công nghệ - tức là sản xuất và áp dụng các phần mềm, tiện ích thông minh mà chưa tính đến các điều kiện cần và đủ để vận hành nó. Ví dụ: hạ tầng mạng, hạ tầng phần cứng (cơ sở vật chất - kỹ thuật ), hạ tầng nhân lực,… Nguyên nhân của vấn đề này chủ yếu nằm ở vốn đầu tư. Đầu tư cho hạ tầng rất tốn kém và cần thời gian. Vì thế, chỉ các địa phương có điều kiện kinh tế phát triển mới có khả năng đầu tư mạnh cho hạ tầng (như Hà Nội, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh), nhiều địa phương giàu tài nguyên du lịch nhưng yếu tiềm lực kinh tế nên cũng chưa thể thực hiện chiến lược phát triển du lịch thông minh (ví dụ như Lào Cai, Ninh Bình, Thanh Hóa, Quảng Bình, Lâm Đồng).

- Bốn là, tồn tại về trình độ công nghệ: Rõ ràng, để phát triển du lịch thông minh thì yếu tố công nghệ giữ vai trò quan trọng nhất. So với các quốc gia trên thế giới, Việt Nam chưa phải là quốc gia có trình độ công nghệ phát triển. Vì thế, việc nghiên cứu, sản xuất các sản phẩm công nghệ ứng dụng cho du lịch vẫn còn nhiều hạn chế. Đơn cử một ví dụ, Thái Lan đã nghiên cứu ứng dụng được công nghệ thực tại ảo (VRT) để sản xuất các tour du lịch ảo và đưa vào khai thác sử dụng tại thủ đô Bangkok, nhưng Việt Nam chưa có, hay Singapore đã nghiên cứu internet vạn vật (IoT) để thiết kế các phòng nghỉ thông minh, quản trị khách sạn thông minh tại một số khách sạn hiện đại, nhưng Việt Nam chưa có.

3. Định hướng giải pháp

Có rất nhiều phương hướng, giải pháp để giải quyết bài toán phát triển du lịch thông minh tại các địa phương của Việt Nam. Mỗi giải pháp đều phải tính đến bối cảnh, tình hình thực tế, điều kiện cụ thể của từng địa phương. Tuy nhiên, dù thực hiện các giải pháp như thế nào thì cũng phải đảm bảo tính đồng bộ của nó. Giải pháp đồng bộ ở đây là phải được thực hiện có trình tự, đảm bảo tính toàn diện, tính thống nhất, tính khoa học và tính phù hợp với thực tế. Những giải pháp căn cơ để phát triển du lịch thông minh tại các địa phương của Việt Nam trong thời gian tới có thể kể đến mấy điểm chính như sau:

- Thứ nhất, tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động nghiên cứu, trao đổi khoa học, khuyến khích các nhà khoa học tham gia vào nghiên cứu phát triển du lịch thông minh tại địa phương; tổ chức các hội thảo, hội nghị, tọa đàm về du lịch thông minh; lắng nghe, tiếp thu ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học nhằm làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển du lịch thông minh tại địa phương.

- Thứ hai, chính quyền địa phương, đặc biệt là các cơ quan quản lý nhà nước về du lịch phải triển khai xây dựng được các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển du lịch thông minh tại địa phương để có phương hướng, đường đi nước bước rõ ràng trong việc triển khai thực hiện.

- Thứ ba, phải chuẩn bị đầy đủ các điều kiện về hạ tầng mạng, hạ tầng phần cứng, hạ tầng phần mềm, hạ tầng nhân lực, vốn và công nghệ trước khi triển khai để đảm bảo tính hợp lý và hiệu quả.

- Thứ tư, nên triển khai mô hình thí điểm trước rồi mới triển khai đồng bộ trên diện rộng. Nơi đựa chọn thí điểm phải đại diện cho du lịch của địa phương, có lượng khách du lịch lớn và coi việc thí điểm này là “mô hình du lịch thông minh thu nhỏ” của địa phương. Các nội dung triển khai bao gồm:

+ Triển khai các phần mềm, ứng dụng, tiện ích thông minh hỗ trợ công tác quản lý nhà nước về du lịch, vận hành tốt các website quản lý và xúc tiến du lịch, từng bước hiện đại hóa công tác quản lý.

+ Triển khai các phần mềm, ứng dụng, tiện ích thông minh hỗ trợ các hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp du lịch, triệt để ứng dụng thương mại điện tử trong kinh doanh du lịch, ứng dụng internet vạn vật (IoT) thiết kế thí điểm phòng nghỉ thông minh, ứng dụng quản trị khách sạn thông minh, quản lý năng lượng thông minh tại mội số khách sạn lớn.

+ Đưa vào sử dụng bản đồ du lịch điện tử hiện đại, tiện ích du lịch thông minh với các tính năng: điểm đến - sự kiện du lịch, khách sạn - nhà nghỉ, khu vui chơi - giải trí, khu mua sắm, nhà ga, bến xe, trạm bus, dự báo thời tiết, quy đổi tiền tệ, dịch thuật, thuyết minh tự động,… và các tính năng khác nhằm hỗ trợ tích cực các hoạt động của khách du lịch tại địa phương. Có thể xem xét nghiên cứu ứng dụng công nghệ thực tại ảo để thiết kế thí điểm tour du lịch ảo tại địa phương.

+ Thành lập nhóm chuyên gia công nghệ thông tin có khả năng ứng phó và giải quyết các vấn đề công nghệ phát sinh, đảm bảo an toàn bảo mật thông tin. Thành lập một trạm thông tin tư vấn hỗ trợ du lịch thông minh đặt tại khu vực thí điểm;

+ Quảng bá, giới thiệu về du lịch thông minh tại điểm đến trên các phương tiện truyền thông đại chúng và trên internet, công khai các phần mềm tiện ích hỗ trợ khách du lịch trên Google Play, App Store, trên website của chính quyền địa phương để khách du lịch dễ tìm kiếm, cài đặt và sử dụng.

- Thứ năm, tích cực kiểm tra, giám sát, đánh giá hiệu quả mô hình thí điểm, rút kinh nghiệm và có phương án cải tiến, sửa chữa để hoàn thiện và nhân rộng mô hình trên địa bàn tỉnh.
(Tạp chí Du lịch - Số 8/2018)

TS. Lê Quang Đăng

(0987860183 - dangquangleorv@gmail.com) 

Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch